Nemo belangenvereniging van wandelaars
Westerpark 2 - 1013 RR Amsterdam - tel/fax 020-6817013 - mailto:nemo@pz.nl - www.struinen.nl

Engelse wet legt zwerfrecht vast: the right to roam
In Nederland: wandelaars rechteloos, wandellobby machteloos, asfaltlobby mateloos

CAMPAGNE VOOR EEN WANDELWET

Wandelaars eisen het recht van overpad!
“Negeer onterechte hekken en verbodsbordjes”

klik hier voor het verslag van de 1e aktiewandeling van 4 oktober 2004 langs het Alkmaarder Meer
klik hier  voor het verslag van de 2e aktiewandeling van 29 oktober 2004 in de Bovenkerker Polder
 klik hier voor video-opname van Tweevandaag van 5 oktober 2004
Klik hier voor de campagne voor een wandelwet en het recht om te struinen

REACTIES

Goedenavond,
Ik zag de reportage in 2Vandaag over de nieuwe actie van Nemo VVW.
Ik heb hier een opmerking over: dat groepje Nemo'ers ging o.a. een dijkje over en de vraag kwam of daarmee geen vogels verstoord werden. Het antwoord van Nemo luidde dat vliegtuigen, de snelweg en straks de HSL voor meer (de echte) verstoring zorgen.
Dat lijkt mij een onzinnig standpunt. Die snelweg loopt niet over dat dijkje en de HSL ook niet. Vogels wennen vaak aan wegen en vliegtuigen (en die zijn veel minder eenvoudig weg te krijgen dan mensen) omdat die niet zozeer dichtbij komen (sterker nog: vogels kiezen juist zelf enige afstand) maar nooit aan mensen en zeker niet aan groepen. Jullie zullen m.i. wel degelijk voor meer verstoring gaan zorgen dan de al bestaande elementen. Dat het N-H landschap not amused is kan ik dan ook erg goed begrijpen.
Ik denk daarom dat jullie onderscheid moeten maken in nodige en onnodige versperring van terrein. Onnodige versperring is in die gevallen waar de eigenaar (of: toekaper in geval van illegale afsluiting) liever geen indringers heeft omwille van privacy en niet meer dan dat. Nodige afscherming is daar, waar door aanwezigheid van mensen, actieve verstoring plaatsvindt, zoals in gebieden met overwinterende eenden en ganzen. Deze dieren moeten dan elders voedsel gaan zoeken doordat ze verstoord worden in hun rust wat ook nog eens veel energie kost qua wegvliegen. Kans bestaat dat ze dan (ongewenste) gast bij boeren op hun land worden, waar ze alles kaalvreten. Dat is dan rechtstreeks jullie schuld, Nemo'ers, als jullie hun rust verstoren!
Het lijkt me dus nogal kortzichtig om ‘volledige’ openstelling van heel Nederland te eisen (of althans van een zeer groot aantal gesloten delen). In feite zijn jullie met die eis ook niet vrij van egoisme en gaan jullie voorbij aan het feit dat er voldoende draagvlak is voor de natuur, ook als deze niet geheel toegankelijk is; mensen hechten aan de natuurwaarde op zich en bovendien als er meer vogels ongestoord kunnen broeden of overwinteren, zijn die elders in toegankelijke gebieden weer wel zichtbaar voor iedereen. De grote aantallen donateurs van diverse organisaties bewijzen dit. En het feit dat andere factoren ook de rust in de natuur verstoren is geen reden dat zelf dan ook maar te gaan doen.
Dus Nemo'ers, ga eens na of jullie ramkoers nou echt het beste is, voor de natuur, de eigenaren van terrein en voor andere natuurliefhebbers die geen problemen hebben met de aangewezen rust- en groeigebieden voor vogels en planten.
Mvg DJ

Beste mensen, met verbazing heb ik gisteren uw nieuwsbericht op 2vandaag gezien. Enkel mijn liefde voor natuur en milieu doet mij reageren op deze dwaze actie. Ik heb begrip voor de frustratie die bestaat als wandelaars worden omgeleid en gedwongen een alternatieve (lees: minder aantrekkelijke)route te kiezen. Ik heb méér begrip voor het feit dat natuur en milieu met rust gelaten moet worden. Wat mij betreft mogen er dus alleen maar meer grote stukken (beschermd) gebied worden afgesloten. In mij hebt u dus een tegenstander van uw acties en dus sinds kort ook van uw vereniging! Wellicht is het een idee om naast het wandelen ook rekening te houden met planten en dieren, bijvoorbeeld door het actief meewerken in een natuurvereniging. Kortom, een zinloze actie van mensen die klaarblijkelijk hun eigen belang vooropstellen, en niet rekening willen houden met de broze omgeving.
Met vriendelijke groet, PG

Beste Mensen: een leuke, hopelijk effectieve uitzending gisterenavond. Alleen mag ik, als gepensioneerd gymleraar opmerken, dat de passage van het hek door Vincent iets soepeler had gekund! Succes! Gé

N.a.v. de TV uitzending 5 okt. wil ik lid worden.

Vanavond zag ik de uitzending op TV. Ontzettend leuk en nuttig. Groetjes Loek

Ik steun het streven van Nemo, Groet MM

Wat een mooie video! Lekker ouderwets Nemo, dat mag ik wel. Ook al ben ik dan lid van het NH Landschap. Margo

Op tv zag ik uw werk om het behoud van wandelpaden en het openhouden daarvan. Chapeau, en ga zo door. JS

Als jullie zo dom zijn om het gebied boven Amsterdam Randstad te noemen, dan wordt het toch tijd eerst even aardrijkskundeles te nemen in plaats van over andermans terrein te lopen! Han Klein Haneveld

nav uw zendtijd in nova: Ik kom toch ook niet ongevraagd in uw achtertuin?? En daarnaast verstoort u de natuur. Om te verwijzen naar vliegtuigen en snelwegen is wel heel makkelijk. Wandelen is prima en zijn daar niet genoeg paden voor te vinden in Nederland? Stefan

Ik ben (nog) geen wandelaar maar ben het helemaal met u eens dat het belachelijk is dat grote stukken natuur verboden gebied zijn voor wandelaars.
Ik heb uw site niet helemaal bekeken maar vond deze ook wel erg ingewikkeld. Ik sta achter uw initiatief voor wat betreft "wandelaars vogelvrij". Daar zou ik meer over willen weten.

Geachte Lezer, Ik heb het programma vandaag gezien via Ned 2. Dit spreekt mij bijzonder aan. Het idee vind ik heel goed. Nou wandel ik al vrij lang en behoorlijk veel. Ben ook lid van de bergsport vereniging NBV, maar wandelen vind ik net zo prettig. Ik zoek eigenlijk een klein groepje bij mij in de buurt, wat daar ook actief aan wil deelnemen. Ik weet niet of jullie genoeg informatie hebben, laat mij dat anders maar weten. In principe loop ik geen korte afstanden, meestal 15 km of meer. Ik hoor het wel, met vriendelijke groeten, HB

Veel wandelroutes worden onderbroken door stilte gebieden. hierdoor komen gebieden geïsoleerd te liggen en kunnen grote wandeltochten moeilijk gelopen worden. juist in ons gebied de Veluwe Zoom worden hekken afgebroken en stiltegebieden in gevoerd. Het bewust zijn hoe die zaken liggen is typisch zeker als deze gebieden nog bewoond worden door boswachters welke blijkbaar een bon vrij leven leiden.
PW

Ik heb op het nieuws de problemen die de wandelaars z.g. ondervinden op gebieden die van een bordje verboden toegang zijn voorzien. Ik ben van mening, dat de wandelaars daar dan ook niet moeten komen. Die bordjes staan er waarschijnlijk niet voor niets. Ik stel voor om in de gebieden met een bordje verboden toegang voor onbevoegden enz. een paar (charherijnige)stieren te laten lopen. Onbevoegden zullen dan wel aan den lijve ondervinden dat zij hier beter niet kunnen komen. Probleem opgelost. BvO

Beste Nemo. Jullie acties heb ik altijd van afstand gevolgd dus toen er deze week op TV in Tweevandaag een item aan Nemo gewijd werd ben ik meteen gaan kijken. Ik ondersteun best wel jullie streven maar ik begrijp echt niet waarom jullie gaan lopen in een Natuurgebied dat afgesloten is door het Noord Hollands Landschap om de vogels rust te gunnen. Die mensen doen dat toch niet voor niets ???
Hier bij ons op de Utrechtse Heuvelrug, een gebied waarvan sommige stukken op zondagen echt overspoeld worden met wandelaars, zijn (gelukkig) ook sommige gedeelten afgesloten om de vogels wat rust te gunnen. Daar ga je dan toch niet wandelen ?? sorry maar ik kan er maar
één woord voor verzinnen....asociaal. Op deze manier verpesten jullie het gewoon voor wandelaars die zich wel netjes gedragen. In afwachting op jullie reactie, met vriendelijke groeten  RvS

Reactie van Nemo - 7 oktober 2004
Bedankt voor de reacties tot zover. We hoopten dat onze actie een discussie zou ontketenen en we zijn erg blij met de bovenstaande startschoten.
Natuurlijk vinden wij dat (natte) vogelgebieden beschermd moeten worden, zeker in broedtijd en fourageertijd. Daar kunnen wandelaars en vogelaars altijd goede afspraken over maken. We hebben met Landschap Noord-Holland al gebeld en een afspraak gemaakte om alle knelpunten eens door te nemen.
Het gaat ons vnl. om cultuurlandschappen. De vanouds boerenlandschappen zijn meestal afgesloten, terwijl het prachtige wandelgebieden zijn. Doordat het meestal modderpaden zijn met hekken, zonder parkeerplaatsen en patattenten in de buurt, trekken ze vrijwel alleen (weinig) wandelaars die van de natuur houden en geen schade aanrichten.
Ik denk dat je juist draagvlak voor natuurbescherming creëert als mensen de gelegenheid krijgen de natuur te beleven. In sommige natuurgebieden waar je vrij mag struinen (Gelderse Poort en sommige duinen) zijn daar goede ervaringen mee. Waarom zouden we in dit overvolle land mensen weg houden uit natuurgebieden dichtbij de mensen? Natuur is er toch voor de mensen, en niet voor zichzelf? Dat houdt in dat de natuur de menselijke (voet)maat moet behouden, en niet opgeofferd moet worden voor auto's en treinen.
Ons landschap is op elke vierkante meter met mensenhanden aangelegd en wordt door mensen beheerd, moeten we ons nu opeens terugtrekken? Doordat Nederlanders niet opkomen voor hun landschap, hebben ruilverkavelingen, snelwegen en spoorlijnen de meeste waardevolle landschappen kapot gemaakt. Nu komen wandelaars op voor de waarde van het landschap, en mogen er volgens de vogelaars niet komen. Mens en natuur horen bij elkaar, dat moeten kinderen al leren. Dat je op geen kilometer van je huisdeur op een grasdijk kan lopen... Moeten de mensen langs een snelweg lopen?
Er hoeft maar één rechtse gek te zijn die onze natuur niet de moeite waard vindt, en we zijn alles kwijt. Fortuyn wilde natuurgebieden volbouwen. En meteen zie je dat Balkenende in het Groene Hart gaat bouwen en de EHS (Ecol.hoofdstructuur) afbreekt. Door wandelmogelijkheden aan te leggen, creëer je draagvlak voor kwetsbare landschappen. Bij Amsterdam is het natuurgebied IJburg verdwenen omdat het als vogelgebied afgesloten was. Geen mens was er ooit geweest en wist niet wat de waarde was. Bij het referendum was dus de meerderheid voor de nieuwbouw en tegen de natuur. Het natuurgebied is nu helemaal weg.
En waar gaat het om: er is in Nederland geen wandelwet, en veel voetpaden zijn afgesloten en verdwenen. Ook het z.g. vogelgebied van onze wandeling was onduidelijk aangegeven met tegenstrijdige verbodsbordjes. We hebben die dag geen smient gezien, alleen een boer die ganzen verjaagde. Vogelaars reageren nu gekwetst en zien ons als verstoorders, terwijl we in feite bondgenoten zijn. Veel (groot)grondbezitters zijn daar blij mee, want ze krijgen de argumenten om hun terrein af te sluiten in de schoot geworpen.
Peter Spruijt

Hei.
Gisteren keek ik naar het programma om wandelen in Nederland. Naar aanleiding hiervan zend ik U een kopie van een brief die de ANWB niet plaatste in de Kampioen, 'vanwege plaatsgebrek'. Voor U kan het toch van interesse zijn dit te lezen en dan wel speciaal de passage over het 'allemannsrett', d.w.z. het recht voor iedereen om vrij te kunnen wandelen overal, behalve in tuinen, op erven en op, met gewassen beplante grond. Dit geldt zowel in Noorwegen en als in Zweden en is een zeer oud gewoonterecht dat sinds een aantal jaren in de milieuwetgeving is vastgelegd. Tot nu toe zijn alle pogingen om dit te veranderen meteen de kop ingedrukt. Deze vorm voor vrijheid is weinig bekend buiten Scandinavië en daarom mijn brief.
In Scandinavië kennen we een 'allemannsrett', d.w.z. een recht voor iedereen. Dat bepaalt dat iedereen recht heeft op ongehinderde toegang (te voet) tot alle grond, uitgezonderd erven, tuinen en grond waarop gewassen gecultiveerd worden. Dit geldt zowel particuliere gebieden als staatsdomeinen en is uniek in Europa, misschien wel in de hele wereld. In Noorwegen heeft een ieder (ook een toerist) zodoende acces tot zo'n 370.000 vierkante kilometer, ongeveer 10x Nederland, zonder 'Verboden Toegang' tegen te komen.
FvdM, Porsgrunn, Noorwegen

Reactie van de Federatie Particulier Grondbezit op het persbericht van Nemo met betrekking tot het recht om te struinen door G.R. van Woudenberg

In Engeland is een wet The Right of Way Act 2000 die het zogenaamde zwerfrecht vastlegt recent operationeel geworden. De Nemo belangenvereniging van wandelaars, een organisatie die niet is aangesloten bij de koepel van het Wandelplatform, heeft het in werking treden van deze Engelse wet aangegrepen om een campagne te voeren voor een wandelwet. Onderdeel van die campagne is het houden van actiewandelingen. Het gaat om wandelingen over voetpaden die verboden, verdwenen of bedreigd zijn met als belangrijk nevendoel een juridische actie uit te lokken. Nemo roept op om hekken en verbodsbordjes te negeren en te overtreden.

Nederland heeft een groot en fijnmazig netwerk voor wandelaars (en fietsers). Meer dan 90% van de particuliere bos- en landgoedbezittingen (Natuurschoonwet, Programma Beheer etc.) is opengesteld en toegankelijk op wegen en paden. In ons dichtbevolkte en kleinschalig Deltaland met relatief veel bebouwing een unicum. Op een beperkt aantal terrein mag zelfs worden gestruind. Sommige terreinen zijn vanwege kwetsbare natuurwaarden (flora- en faunawet en natuurbeschermingswet) en privacy afgesloten.

Agrarische gebieden zijn redelijk ontsloten en op wegen, (kerken)paden, schouwpaden etc. opengesteld. Agrarische bedrijven met gewas op het land en vee in de wei zijn in de regel niet opengesteld of vrij toegankelijk en terecht. Beschadiging, verstoring maar ook insleep van dierziekten zijn serieuze problemen.
Het wandelen buiten door de particulier of de agrariër aangegeven wegen en paden, het struinen, wordt door de FPG om bovenstaande redenen zonder meer afgewezen. Daarnaast mag de particulier en de agrariër ingevolge zijn eigendomsrecht zelf bepalen of zijn grond wordt opengesteld.
Openstelling vraagt extra beheeractiviteiten en -lasten. In dat verband wordt onder meer gedacht aan de noodzaak van voldoende, gekwalificeerd, goed geëquipeerd en handhaafbaar toezicht dat door toenemende criminaliteit en illegale groene en grijze activiteiten in het buitengebied overigens sterk onder druk staat.
Hoewel de FPG beseft dat de overheid/ samenleving in toenemende mate het buitengebied als gebruiksruimte voor iedereen ziet, is het buitengebied niet van iedereen. De Federatie Particulier Grondbezit vindt dat iedere wandelaar zich aan de vastgestelde openstellingregels door beheerder veelal in overleg met de overheid vastgesteld, moet houden. Als wandelaars van Nemo moedwillig die regels overtreden, dan zal na waarschuwing tot verbaliseren worden overgegaan.
Nemo-wandelaars zijn zonder toestemming niet bevoegd particuliere en agrarische terreinen te betreden.

Reactie van Jan Erik Burger, Op Lemen Voeten.
Goede actie van NEMO. Ik stuurde onderstaande reactie naar Federatie Particulier Grondbezit.
Met belangstelling las ik uw persbericht als reactie op de actie van NEMO. Goed geeft u aan dat -anders dan tot voor kort in Engeland- bos en natuur in Nederland heel goed zijn opengesteld. Met het agrarisch gebied is dat, anders dan u stelt, zeker niet zo. Zoals u weet zijn door meer dan 50 jaar verkavelen veel wegen en paden verloren gegaan. De laagste schatting is meer dan 10.000 km. Daar is bijna niets voor in de plaats gekomen. Het platteland van Nederland is voor de wandelaar slecht toegankelijk. Sinds kort doen waterschappen iets aan het openstellen van schouwpaden. Dat is overigens geen verdienste van uw federatie. Uw verwijzing naar dierziekten snijdt hout, voor dergelijk kwesties zou een oplossing gezocht moeten worden. Hoe doen ze dat in Engeland bijvoorbeeld, waar dierziekten toch niet onbekend zijn? Overigens bleek bij de recente uitbraken van dierziekten het juist de agrariërs waren die - uiteraard onbedoeld - de dierziekten hadden overgedragen.
Het heeft er tenminste de schijn van dat u het probleem in het geheel niet ziet. Indien het tot aanhoudingen komt, en zowel u als NEMO schijnen daar op uit te zijn, komt de zaak van de toegankelijkheid weer eens goed in de schijnwerpers te staan. Het lijkt mij beter om als FPG pro-actief te werken en actief te gaan meedenken over het toegankelijk maken van het agrarische platteland voor de wandelaar.
In afwachting van uw reactie, met vriendelijke groet, Jan Erik Burger Stichting Op lemen voeten

PERSVERKLARING
Standpunt Wandelplatform-LAW t.a.v. de Nemo-campagne voor een wandelwet

Amersfoort, 15 oktober 2004 - Het Wandelplatform deelt de zorg om het behoud van de wandelmogelijkheden in Nederland met de 'vereniging van vrije wandelaars Nemo', maar wijst de acties van Nemo voor een wandelwet af. Niet alleen acht het Wandelplatform het instrument van een wandelwet op dit moment niet opportuun, zolang niet duidelijk is wat deze wet zou moeten behelzen; ook de methode om toegangsverboden bewust te overtreden kan de koepelorganisatie niet goedkeuren. De zorg lijkt gerechtvaardigd dat deze methode zich zelfs tegen de wandelaars kan keren. Bovendien liggen de grote bedreigingen op wandelgebied niet op het vlak van struinmogelijkheden, maar veeleer op het gebied van infrastructurele beperkingen o.a. als gevolg van de bevolkingsgroei, bebouwing en de aanleg van (spoor)wegen.

Begin oktober heeft Nemo, een Amsterdamse wandelclub, een campagne gestart voor een 'wandelwet'. Nemo pleit ervoor in deze wet het "recht van overpad en struinen" vast te leggen. Naast de publicatie van een manifest zet Nemo deze actie kracht bij door maandelijkse actiewandelingen waarbij hekken en verbodsbordjes genegeerd zullen worden. Nemo roept andere wandelaars ook op toegangsverboden te negeren, omdat er geen andere manier zou zijn verboden of bedreigde voetpaden te behouden. Nemo beroept zich in haar argumentatie op de Engelse situatie waar een algemeen zwerfrecht, the right to roam, zou zijn vastgelegd.

De situatie met betrekking tot de 'bewandelbaarheid' van het landschap in het dichtbevolkte Nederland is slecht vergelijkbaar met die in Engeland. Zo kent Nederlands geen berggebieden en nauwelijks moor, heath and down, verschillende namen voor de grote, vaak heuvelachtige natuurgebieden waar niet veel meer groeit dan grassoorten en struikgewas. Bosgebieden en agrarisch land vallen niet onder het zwerfrecht en zo zijn er veel meer uitzonderingen in de wet, de Countryside and Rights of Way 2000 Act (CRoW), die op 19 september 2004 in werking trad. Het heeft ook in Engeland nadat de CRoW was aangenomen nog enkele jaren geduurd voordat in twee gebiedjes in het zuidoosten en het noordwesten van Engeland het proces van op kaart zetten en afstemmen was voltooid; zes andere gebieden in Engeland en Wales volgen in de loop van volgend jaar. Deze wet verandert weinig aan het al bestaande systeem van openbare voetpaden en wegen en het systeem van opengestelde landgoederen, enigszins vergelijkbaar met het Nederlandse systeem van 'opengesteld'.

Het Wandelplatform is van mening dat in de Nederlandse situatie Nederlandse oplossingen gevonden moeten worden voor de problemen die wandelaars in dit land tegenkomen. De afgelopen vijf jaar is binnen het Wandelplatform hard en succesvol gewerkt aan verruiming van openbaarheid en toegankelijkheid van natuurgebieden en waterschapsterreinen. Voor tientallen kilometers zijn gedoogpaden op agrarisch terrein bewerkstelligd, bij wijze van proef in afwachting van een nieuwe regeling ('groene diensten', Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit). In een groot project worden alle afsluitingsplannen met betrekking tot overwegen door ProRail nauwgezet gevolgd en besproken, ook met concrete resultaten (zie http://www.recreatie-overwegen.nl/). In de gevallen waarin particulieren of overheden dwarsliggen schuwt het Wandelplatform het middel van een rechtszaak niet (recent 'Holysloot', 'Gemeente Borculo'). Het doemscenario voor Nederland dat Nemo schetst, vindt het Wandelplatform dan ook niet herkenbaar. Wel vergt een structurele verbetering van Nederland-als-wandelland voor belangenorganisaties een lange adem, een constructieve opstelling en de wil om met gelijkgezinde organisaties samen te werken.

Stichting Wandelplatform-LAW - Henk Dikker Hupkes
Postbus 846, 3800 AV Amersfoort tel. 033-4653660; fax: 033-4654377 e-mail: slaw@wandelnet.nl

In het NRC van 20 oktober reageert Henk Dikker Hupkes, directeur van het Wandelplatform op de Nemo-campagne: Zo ver als Nemo wil het Wandelplatform niet gaan. Directeur Dikker Hupkes: "Het zijn de krakers van de wandelbeweging". Wel deelt hij de zorg om het gebrek aan avontuur dat de wandelaar bedreigt. In het artikel verder geen reactie op de inhoudelijke kant van de Nemo-campagne en de argumenten van Nemo voor een nieuwe wandelwet.

FORUM VAN DE VARA VROEGE VOGELS WEBSITE

Wandelaars lappen bordjes aan hun laars.
Wandelorganisatie Nemo roept wandelaars op hekken en verbodsbordjes te negeren en te overtreden. De verboden zijn vaak onterecht, en wandelaars hebben oudere ongeschreven rechten. Zegt Nemo. Wat vindt u?

Minder bordjes
Het is veel handiger om fysiek hindernissen te maken dan overal maar bordjes te plaatsen. Jaren geleden was ik in een gebied waar ze dus geen bordjes geplaatst hadden, maar een strook met erg stekelige duindoorn aangeplant. Wat bleek, dat daar achter erg zeldzame planten stonden, die waarschijnlijk verdwenen waren als er een bordje had gestaan.

Stelletje gekken
Daar zijn geen woorden voor....
Marnix - 23 October 2004

Liever niet
Waarom moet het zo in een land waar het poldermodel is uitgevonden? Je kan toch met praten proberen een wandel-probleem op te lossen.
Pauline Z. - 25 October 2004

Meldpunt
NEMO zou constructiever zijn door BV een meldpunt te openen, en daarna met "instanties" overleg te gaan voeren over wel of niet handhaven van verboden etc.
Pauline Z. - 25 October 2004

Heg en steg, paal en perk.....
Oud thema van Nemo. Ik ben een AJC-fossiel en zong tijdens het nog bestaan van deze strijdbare jeugdbeweging uit volle borst en met veel overtuiging: "Hij die de wolken volgen wil en gaat langs ongebaande wegen, en vastberaden voorwaarts gaat die kent geen heg nog stegen..........
jan van driel - 29 October 2004

ARTIKEL VAN VLADIMIR MARS IN WANDELKRANT TE VOET

Nemo wil Wandelwet. Meningen hierover verdeeld.
Wandelwet of geen Wandelwet?
door Vladimir Mars (Te Voet nov. 2004)

Een alles overkoepelende Wandelwet werkt niet. Wandelaars zijn niet alleen op de wereld.
"Nemo wil dus een Wandelwet. Een 'harde', landelijke rijkswet waar iedereen zich aan moet houden op straffe van ja, van wat eigenlijk Nemo? Schandpaal, stokslagen,.zweepslagen, gigaboetes, onteigening, excommunicatie, deportatie? Want dé wandelaar moet overal kunnen zwerven en struinen ongehinderd door geboden en verboden, ongehinderd door landbouw- en natuurbezwaren. Zijn paden worde geheiligd, gelijk de paden der fietsers worden onthard en gevoetpadiseerd. Zijn paden krijge Kracht van Wet, gelijk de wegen der Blije Rijders worden ontheiligd. De Wegenwet wordt de Voetpadenwet. Overtreders wachten hel en verdoemenis. Makers van wandelknelpunten worden uit de weg geruimd. Wegen- en woningbouwers, politici en andere fellow-travelers: de wandelaars en hun massaorganisaties, geleid door gestaald blarenvrij kader weten u te vinden! En zij kennen geen pardon. U zij gewaarschuwd! En dat geldt ook voor bepaalde planologen, Ruimtelijke Ordenaars en andere verstedelijkers. Er is nog een kans: neem deel aan de maandelijkse actiewandeling over bedreigde paden, geleid door de voorhoede der wandelaars. ACTIE, ACTIE, ACTIE!!! De enig echte voorhoede, die opkomt voor hun belangen, buiten het ingekapseld een verburgerlijkte Wandelplatform om: Nemo - het Klein Duimpje uit Amsterdam versus de Goliath van Amersfoort. Wandelaars, onderteken het initiatiefvoorstel aan de Kamer en wel onmiddellijk!

Alle gekheid op een stokje: een alles overkoepelende Wandelwet werkt niet, hoe graag we dat als wandelaars ook zouden willen. En een Wandelwet zit er hier niet in.

PS: wat ik miste in de weergave van mijn reactie was de tweede helft van mijn artikel uit Te Voet - die plak ik voor de volledigheid hieronder:

Sectarisme leidt nergens toe
• Om met dat laatste te beginnen: Nederland is geen Groot-Brittannië, zo eenvoudig ligt dat. Wetgeving zoals die daar in september is aangenomen is, kunnen we wel vergeten. Wij kennen hier geen grootgrondbezit zoals daar. De rol van de adel, de feodaliteit, de wetgeving en de ‘omheiningsbeweging’ na de Middeleeuwen: dat speelde hier niet, of niet zo, zeker niet in het westen des lands en na de Franse tijd. Wij kennen hier geen traditie om grote landgoederen en jachtgebieden van edelen of waterleidingbedrijven open te wandelen en te ontheinen, al sinds de 19e eeuw. We kennen geen grote beweging van ‘ramblers’ (zwervers, een geuzennaam) die uit alle hoeken en gaten van de samenleving komen, van middenklasser tot arbeider, van gelovige tot ongelovige, van links tot rechts. De zo inspirerende Ramblers in GB vormen een brede, wijdvertakte organisatie die zich niet alleen bezig houdt met het (succesvol!) lobbyen op landelijk, parlementair niveau en het open houden van voetpaden maar ook met het beschermen van het landschap en het onderhouden van de natuur. Padenbeschermers en boomknotters tegelijk. Een groot verschil met ons land waar de ‘tegenbeweging’ zo verzuild en zo versplinterd is. We hebben georganiseerde milieuactivisten, natuurbeschermers, dieractivisten, fiets-, wandel-, kano-, ruiter-, schaats-activisten. Bewegingen te over, maar coalities te weinig. De eigen als uniek beleefde belangen staan op de voorgrond, die van anderen doen er minder toe of worden als een sta-in-de-weg beschouwd. En dan krijg je al snel een soort sectarisme dat niet tot de verbeelding van de grote massa der recreanten, natuur- en landschapsliefhebbers spreekt en die uiteindelijk nergens toe leidt.

De boer op. Af en toe de poot stijf houden
• Dan het eerste punt: een overkoepelende Wandelwet werkt niet. Dat heeft sterk met het voorgaande te maken. Wandelaars zijn niet alleen op de wereld. Ze moeten die delen met vele andere recreanten en gebruikers van de groene, halflandelijke en bebouwde ruimte -die net zulke harde of zachte belangen hebben, die ook bestaande voorzieningen willen beschermen en uiteenlopende wensen koesteren. Wandelaars hebben te maken met grote en kleine grondbezitters, terreinbeheerders en vruchtgebruikers. Met Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en provinciale Landschappen; met waterschappen en boeren, huis- en tuineigenaren, pachters en huurders. Met eigen belangen, opvattingen en acties die tegengesteld kunnen zijn aan die van de wandelaar. En daar moeten zij rekening mee houden in hun strategie en tactiek, zo simpel is het eigenlijk. Die moeten ze beïnvloeden als dat nodig is. Maar afdwingen, met een Wandelwet in de hand? Ik geloof daar niet in, als routemaker.

Zeker, af en toe moet de poot stijf gehouden worden: als bestaande onverharde voetpaden afgesloten of in hun bestaand bedreigd worden, de kerke- en jaagpaden van weleer, zoals vastgelegd in de Wegenlegger en beschermd door de Wegenwet. Er is al zo weinig over gebleven: de wegenlegger heeft in veel gemeenten bijna niets meer te bieden, na al die asfalteringen, onttrekkingen en ruilverkavelingen sinds de Tweede Wereldoorlog! Als overleg niets oplevert dan proberen we het met actiewandelingen, processen, stampij en ‘vrije publiciteit’. Helemaal mee eens. Maar het scheppen van nieuwe wandelpassages door boerenland, natuurreservaten en landgoederen, da’s andere koek. Dat kan alleen maar op basis van vrijwilligheid gebeuren. Net als het ontsluiten van bestaande landschapselementen voor de wandelaar - zoals grasdijken, uiterwaarden, afgedankte spoorbanen en dergelijke. Dan moet je gaan praten met de eigenaren en pachters, dan moet je met hun belangen en opvattingen rekening houden, dan moet je iets te bieden hebben (geld om vergoedingen voor ‘recreatief medegebruik’ uit te betalen!), dan moet je soms accepteren dat het vanwege de ligging van weidevogelnesten niet linksom kan maar wel rechtsom. Draagvlak zoeken, de boer op gaan, de gemeente- en provinciehuizen langs, de recreatieschappen in , op mars door de instituties. Uitleggen waarom een wandelaar best wel op een geasfalteerd fietspad kan lopen maar toch een eigen onverhard voetpad prefereert: exclusiviteit! Uitleggen waarom er in een aantal kavels natuurontwikkeling best plaats is voor een ruig voetpad, als er tussen de wandelaars en de Noordse woelmuis en de kikker maar een moerassige of struikenrijke tussenzone gemaakt wordt. Een werk van lange adem, het handen- en voetenwerk in de regio dat lang niet altijd resultaat oplevert. Missiewerk onder de heidenen, soms ja. In ieder geval: wandelaars zijn minder vrij dan Nemo denkt. Wandelaars hebben met anderen rekening te houden, Wandelwet of geen Wandelwet. Overal rondstruinen is uit den boze, een algemeen ‘zwerfrecht’ is niet van deze wereld. Overpad dient verkregen te worden: het is geen universeel natuurrecht voor de wandelaar.

Reactie van Nemo, Peter Spruijt, 9-11-2004
nav: artikel Vladimir Mars in Te Voet

Als wij de stijl van de actie en de polemiek hanteren, wil dat niet zeggen dat we uit zijn op 'wandel-extremisme'. We zijn geen hekvernietigende draadknippers die boeren omver lopen (zoals Vladimir ons graag wil zien). Als je onze site en teksten leest, zie je dat we uit zijn op dialoog en redelijke oplossingen. Heb je ooit een anarchist (wandel)wetten zien eisen? Het doel van onze (bewuste) overtredingen is het bereiken van de 'zenuwknoop' waarom een pad of een bepaald gebied is afgesloten. De eerste hekken en bordjes zijn vaak onterecht of juridisch niet duidelijk. Het probleem wordt pas duidelijk als je doorloopt. Als een eigenaar of een bevoegd gezag beveelt ons te verwijderen, doen we dat ook (volgens WvS art. 460 en 461) . Tenzij zo'n bevel onterecht is en we een bekeuring of aanhouding willen uitlokken. In de meeste gevallen kunnen we zonder problemen doorlopen. We proberen altijd uit te vinden waarom die 'zenuwknoop' er zit. Bijvoorbeeld na de eerste actiewandeling zijn we op bezoek geweest bij Johan Stuart van Landschap Noord-Holland en toevallig belde vandaag het Recreatieschap voor een afspraak. We stemmen onze acties en informatie af op de provinciale wandeloverleggen en jullie Meldpunt Wandelen. Alle informatie, achtergronden en reacties publiceren we op internet ( www.voetpaden.nl ).

Ik vind het nog altijd ongelooflijk jammer dat er binnen het Wandelplatform geen ruimte was voor andere stijlen van lobbyen, dan de doffe 'parlementaire stijl' van voorzitter Loos. Daarom zijn we uit het platform gestapt, omdat het debat zo benauwend en vernauwend was. Keerpunt voor ons was het botte veto van de ANWB in het Wandelplatform-bestuur tegen deelname aan de campagne van Milieudefensie "Trek de groene grens". Directe aanleiding was de weigering van vereniging Te Voet om met ons een sterke zelfstandige belangenvereniging (zoals de Ramblers) op te zetten. Zij wilden geen fusie en kozen voor een vleugellamme associatie met het Wandelplatform.

Natuurlijk hadden we onze huidige campagne liever in het kader van het platform georganiseerd, in aansluiting op ons gezamenlijk project re-vitalisering Wegenwet en eerdere projecten (Voet bij stuk e.d.). Maar het platform is een andere weg ingeslagen, en hield het debat af door heikele punten in de doofpot te stoppen. Een wandelwet had geen prioriteit meer.

Natuurlijk lokt onze campagne reacties en verzet uit. Nederland is een braaf land, en het poldermodel bestaat bij de gratie van hekken en verbodsbordjes. Als je de openbaarheid (als het openbare publieke domein) wilt vergroten, kom je altijd in botsing met private belangen. En die private belangen gebruiken vaak geweld. De kern van onze acties is het willen vergroten en toegankelijk maken van het publieke domein. De paradox in Nederland is dat het publieke domein door de media en subsidies enorm vergroot is, maar dat vrije toegankelijkheid omgekeerd evenredig verdwenen is. Daarvan zijn wandelaars direct de dupe, nog afgezien van natuur/landschapswaarden die finaal vernield worden.

Dat Vladimir zo rancuneus reageert is veelzeggend, daar zit een geschiedenis achter en een persoonlijke achtergrond. Wat ik wil aantonen is dat al die reacties illustratief zijn voor de onmacht van de wandelwereld in Nederland om effectief op te komen voor wandelbelangen. Iedereen heeft eigen belangen als (law)routemaker, uitgever, wandelinstituut, wandelboekhandel, kaartenmaker, beurs-organisator, projectburo enz., en die belangen overstemmen het algemene wandelbelang. De gewone wandelaar komt er niet aan te pas, laat staan het belang van de talloze (niet gemarkeerde) voetpaden buiten de klassieke wandel/natuurgebieden.

We willen heel graag in gesprek blijven met het Wandelplatform en andere belangenbehartigers, als dat gesprek een praktische en inhoudelijke invulling krijgt. Elke vorm van Wandelwet zal alleen maar via het Wandelplatform gerealiseerd kunnen worden. Dus zonder jullie betrokkenheid en steun is een Wandelwet sowieso niet haalbaar. Ik hoop dat we op de steun van het Wandelplatform kunnen rekenen!

ARTIKEL VAN VLADIMIR MARS IN WANDELKRANT TE VOET - dec. 2004

Over de Nemo-campagne en de wenselijkheid van een Wandelwet in Nederland 

Wat me vooral tegenstaat is de 'omgekeerde' manier van actievoeren a la Nemo, geheel tegengesteld aan die van het Grote Engelse Voorbeeld, de Ramblers. Vóórdat de Ramblers een actiewandeling organiseren gaan ze op onderzoek uit, ter plekke, per mail, telefonisch. Eerst wordt het gemelde of gekonstateerde knelpunt of 'zenuwknoop' onderzocht: waarom is dat pad afgesloten, waarom staat daar zo'n hoog met prikkeldraad omgeven hek, is dat verbodsbordje terecht of niet? Is het aktierijp of niet? En zoja, wie kunnen we meekrijgen als bondgenoten, plaatselijk en regionaal. Vervolgens wordt er gekeken hoe er publiciteit geregeld kan worden, welke journalisten interesse tonen en wel mee willen, liefst met camera's. Dan wordt een foldertje en aankondiging voor een actiewandeling op de website gemaakt met situatiekaartjes en al om de zaak aan de omwonenden, betrokkenen en eigen achterban uit te leggen. Pas daarna wordt er echt gewandeld en bewust de wet overtreden: 'trespassing' in de ware zin van het woord dus. Da's andere koek dan die van Nemo. Eerst wordt het nodige huiswerk gedaan, niet pas achteraf. Als ik in Spruijt's mailtje aan het Wandelplatform lees dat Nemo pas na de actiewandeling op bezoek is geweest bij de terreinbeheerder die verbodsbordjes plaatste (Landschap Noord-Holland in dit geval) en dat toen 'toevallig' ook het plaatselijke recreatieschap belde voor een afspraak dan konstateer ik dat Nemo in al die jaren nog niets geleerd heeft, zeker niet van de Ramblers!

Zo'n omgekeerde manier van aktievoeren lijdt meestal nergens toe, lokt alleen wrevel en allerhande irritatie en verzet uit. Dat blijkt ook wel uit de reacties van degenen die de TV-rapportages gezien hebben: vele waren negatief, omdat de kijker/wandelaar zich best kon voorstellen dat er gegronde redenen zijn om wandelaars uit een gebied te weren: omdat het een natuurreservaat is bijvoorbeeld, waar in het broed- of trekseizoen vogels zitten te broeden, foerageren of uit te rusten. Of dat het betrokken waterschap en recreatieschap een probleem met een boer hebben, die de kont tegen de krib gegooid heeft, afspraken niet nakomt en overal verbodsbordjes neerplant (want dat is hier aan de hand, weet ik 'toevallig' als routemaker).

Dan staan er vooraf dus bepaalde wegen open: of je probeert de terreinbeheerder om te turnen en met zinnige tegenvoorstellen te komen (b.v. beperking van toegankelijkheid alleen tijdens broedseizoen of een vorm van natuurlijke zonering) en als hij daar sowieso niet op in wil gaan, kan je eventueel tot aktie overgaan. Als het kan met de stilzwijgende goedkeuring van het waterschap: die staat meestal positief tegen 'recreatief medegebruik' van zijn groene wegen en grasdijken door wandelaars als de pachtcontracten met de boeren dat tenminste toelaten). En met de aktieve of passieve medewerking van het recreatieschap. Een kwestie van strategie en taktiek, een kwestie van netwerken, van belangenafweging en bondgenotenpolitiek. Dan heeft zo'n aktiewandeling kans van slagen, anders verloopt de hele aktie - is het verspilde energie en uiteindelijk contra-productief, mijn inziens. (VM)

Wandelwet wel of niet?
Ik pleit dus voor zorgvuldig van te voren beraamde wandelakties, gebiedsgericht en breed opgezet om de publieke opinie mee te krijgen. Ja, natuurlijk droom ik wel eens van een alomvattende Wandelwet waar het zwerf- en struinrecht eens en voor altijd geregeld is. Ik schreef dat vorige keer al in mijn reactie op Nemo's campagne. Maar ik weet in mijn 'wakkere' momenten ook wel dat zoiets in ons land absoluut niet haalbaar is. Want laten we eerlijk zijn: met een van overheidswege verordonneerde Wandelwet wil je landeigenaren dwingen om wandelaars op hun grond toe te laten, in principe zonder enige beperking, of ze het nou leuk vinden of niet. En dat ligt in een kapitalistische maatschappij als de onze nou eenmaal moeilijk: eigendom is bijna heilig, onaantastbaar. Daarbij kan ons belang als wandelaars moeilijk als 'algemeen' belang voorgesteld worden. Die van andere recreanten tellen net zo goed mee, zo niet meer, zuiver getalsmatig gezien. Neem de fietsers: 'fietspadisering' van grasdijken en onverharde voetpaden is zo bekeken 'belangrijker' dan bescherming daarvan ten behoeve van wandelaars. Daarbij is de druk op het landelijke en halflandelijke gebied groot en eisen ook andere minderheden hun ruimte op: zoals de ruiters, skeeleraars, kanovaarders, vissers, schaatsers... Als de wandelaars -niet te verwarren met de voetgangers in de bebouwde kom- hun eigen wet willen hebben, dan willen zij natuurlijk niet achterblijven. En dan krijgen we naast 'onze' Wandelwet een Fietswet, Ruiterwet, Kanowet enzovoorts en vliegen we elkaar in de haren. Dan worden we 'wettisch' en gunnen we elkaar de weinige nog resterende vrije ruimte niet meer. Nee, waar het hier omgaat is: hoe maak je meervoudig ruimtegebruik in ons kleine landje mogelijk en voor betrokkenen acceptabel. Door om de tafel te gaan zitten, af en toe je tanden te laten zien en tenslotte water bij de wijn te doen, net als de anderen - kortom het beproefde poldermodel, anders zit er niet op: we zitten op elkanders lip en daar moeten we mee leven. Alleen in dictatoriaal geregeerde landen, in een top->down cultuur kan je bepaalde belangen verabsoluteren, afdwingen, door de strot douwen.

Nog iets: de kersverse Right of Way-act in GB die nu voor een beperkt aantal regio's geldt, is gericht op het zwerfrecht in 'wilde', niet-gecultiveerde gebieden -dus de grote heide-, hoogveen-, berg- en waterleidinggebieden , zoals Wessel Zweers in zijn artikel hierover in de vorige Wandelkrant benadrukt heeft ('Nederland wordt niet warm van Britse wandeleuforie', p. 26-27). Nou is de toegankelijkheid voor die gebieden juist goed geregeld in Nederland. Bijna alle bossen, duinen en landgoederen stellen een deel van hun paden open en ontvangen daar via de Natuurschoonwet en het Programbeheer van LNV vergoedingen voor. Zeker, er kunnen altijd meer voetpaden bij, meer ingangen en vooral achteruitgangen.

Maar wat we als wandelaars vooral nodig hebben is boerenland, passages door weilanden, langs akkerranden: nieuwe wandelverbindingen dus. Vooral in het westen des lands, in de Randstad en haar groene hartkamers. Recreatief MEDEgebruik van andersmans land, goed geregeld en tegen een redelijke vergoeding. En als het echt niet anders kan, recreatief HOOFDgebruik door aankoop van de benodigde landstroken. Bij voorkeur op vrijwillige basis, desnoods door onteigening (als dat voor fietspaden kan, kan dat ook voor voetpaden). Maar ons wensenlijstje is uitgebreider en specifieker: verandering van de ijzeren Pachtwet, daadwerkelijk orîëntatie van landinrichtingen op het belang van wandelaars en andere recreanten en niet alleen op dat van boeren en natuurontwikkelaars, recreatieve aanpassing van de Wegenwet en nog veel meer. DAAR MOET HET DEBAT OVER GAAN EN NIET OVER EEN WANDELWET. (VM)

Reactie van Nemo op het artikel van Vladimir van Mars (Te Voet dec. 2004)

Kruistocht Vladimir tegen Nemo-campagne
Wandelondernemers in verzet tegen wandelwet

Vladimir Mars, vaste columnist van wandelkrant Te Voet en wandelondernemer in hart en nieren, beoefent een heel eigen vorm van journalistiek. Op navolgbare wijze vermengt hij verslaggeving, opinie en rancune zodat de lezer al snel op een dwaalspoor belandt. Het is sowieso de vraag of de lezer en de gewone wandelaar nog het betoog van Vladimir kunnen volgen. Want waar gaat het over? We zijn het eigenlijk roerend eens. Net als Vladimir wil Nemo het recreatief medegebruik van boerenlandpaden en waterkanten beter regelen. Daarvoor is wel een nieuw wettelijk kader nodig, want met de huidige wet- en regelgeving kan dat niet. Nemo stelt voor om de wettelijke instrumenten om meer wandelvoorzieningen te creëren in een wandelwet onder te brengen, in plaats van de niet functionerende Wegenwet.

Omdat Vladimir altijd te hard loopt zijn ze conclusies slordig. Hij vindt dat Nemo pleit voor een totalitair algemeen zwerf- en struinrecht 'op straffe van geseling'. Blijkbaar heeft hij de Nemo-website www.voetpaden.nl niet gelezen want daar staat duidelijk: Nederland is geen Engeland. Er zijn in Nederland geen uitgestrekte natuurgebieden waar je vrijuit kunt dwalen, behalve misschien de uiterwaarden, de duinen en de bosgebieden. En dan nog moet de wandelaar rekening houden met kwetsbare natuur- en landschapswaarden. Struinen in Nederland betekent het zoeken en betreden van de duizenden oude voetpaden, dijken en kaden die onterecht zijn afgesloten of verdwenen. Struinen betekent het weer toe-eigenen van de voetsporen die generaties lang zijn ingesleten in het landschap. Dat betekent ook dat de struiner zich betrokken en verantwoordelijk voelt voor het landschap en geen schade wil aanrichten. Daarom zijn ook goede afspraken te maken met terrein-eigenaren als het gaat om de bescherming van zeldzame natuurwaarden en het voorkomen van vandalisme. Struiners en natuurbeheerders hebben dan ook dezelfde belangen: een waardevol natuurrijk en historisch landschap waarin mensen de waarde ervan kunnen ervaren en beleven.

Vladimir vindt ook dat je actiewandelingen goed moet voorbereiden en alle betrokkenen vooraf moet waarschuwen. In Engeland kan dat inderdaad als je te maken hebt met een paar grootgrondbezitters. In Nederland is een grasdijk vaak eigendom van tientallen boeren. Bovendien zijn veel verbodsbordjes onterecht. Het zou maanden vergen om een enkele wandeling op die manier voor te bereiden. In een land dat vergeven is van de hekken en verbodsbordjes is overtreden bijna de enige manier om verloren paden terug te vinden. Nemo vindt dat wandelaars het recht (van overpad) hebben op die verloren voetpaden.

Het verzet van Vladimir tegen de campagne van Nemo (het bewust overtreden van toegangsverboden en het eisen van een wettelijk kader voor voetpaden) is illustratief voor het verschijnsel waarom in Nederland een effectieve wandellobby ontbreekt. In Nederland worden wandelbelangen behartigd door wandelondernemers. Het Hollandse poldermodel is eeuwenlang gecreëerd door wakkere kooplieden die zo hun eigen belangen met politieke belangen konden vermengen. Dat is in de wandelwereld niet anders. Vladimir is een (zeer verdienstelijk) voorbeeld van een wandelondernemer, als (ex)boekhandelaar, routemaker en journalist. Hij werkt voor overheden en uitgevers via zijn eigen projectbureau. Ook de stichting Wandelplatform-LAW, het coördinatiepunt van wandelbelangen in Nederland, is in feite een onderneming als producent en uitgever van LAW-gidsen. Belangenbehartiging is dus een ondoorzichtige sector geworden waarin ondernemersbelangen en wandelbelangen door elkaar lopen. Uiteraard zijn de wandelondernemers niet gediend van een wandelwet die de belangen van wandelaars beter regelt, omdat een wandelwet hun goede (en lucratieve) contracten met overheden en terrein-eigenaren kan schaden. Wandelaars zijn immers consumenten en afnemers van hun producten en moeten verder hun mond houden. De wandelaars zelf komen niet aan bod en zijn ook niet vertegenwoordigd in het vertoog van het Wandelplatform en zijn spreekbuizen.

Nemo pleit dan ook om op te komen voor voetpaden door te gaan wandelen juist over die bedreigde paden. Dan wordt duidelijk dat door het ontbreken van het 'recht van overpad' overal voetpaden verdwenen en ontoegankelijk zijn. Een wandelwet (voetpadenwet) kan de instrumenten bieden om voetpaden te behouden. Dan kunnen niet alleen de routes van Vladimir en het Wandelplatform beschermd worden, maar ook de talloze (bedreigde) routes en paden die daarbuiten liggen, die volledig vogelvrij zijn.

Peter Spruijt
Nemo

GroenLinks start wandeloffensief

22 november 2004

Nederland heeft een Wandeloffensief nodig. De wandelaar moet weer ruimte krijgen. GroenLinks vindt dat wandelaars het recht moeten krijgen om langs waterwegen te wandelen. Bij de aanleg van nieuwe wegen en sporen moet er een oversteekplaats voor wandelaars zijn. En er moet een Rijkswandelnota komen.

GroenLinks wil dat wandelaars het recht krijgen om te wandelen langs alle waterwegen die breder zijn dan drie meter. Verder moet er bij de aanleg van nieuwe infrastructuur (autowegen en spoorlijnen) die bestaande wandelpaden doorkruist, verplicht een oversteekplaats voor wandelaars in de projectkosten worden opgenomen. Het Rijk moet een Rijkswandelnota opstellen waarin landelijke spelregels staan om de wandelaar weer de ruimte te geven. Op deze manier wil GroenLinks ervoor zorgen dat de wandelaar terrein terugwint dat nu in hoog tempo verloren gaat.

Er verdwijnen op dit moment aan de lopende band wandelpaden door aanleg van nieuwe snelwegen en spoorlijnen (HSL, Betuweroute). Op veel plekken kunnen wandelaars nog maar om de twee of meer kilometer een weg of spoorweg oversteken. Dat betekent voor wandelaars een eind omlopen of het einde van een route. Ook door het sluiten van gelijkvloerse spoorwegovergangen verdwijnen veel wandelmogelijkheden. Alleen al de laatste vier jaar zijn bijna 300 - vaak kleine - spoorwegovergangen gesloten en het einde hiervan is nog lang niet in zicht. GroenLinks pleit voor fiets- en wandelvriendelijke alternatieven, zoals klap- of draaihekjes.

Wijnand Duyvendak biedt vandaag aan de voorzitter van de Tweede Kamer een nota aan waarin deze voorstellen zijn verwoord. Hij wil hierover een debat met de andere leden van de Tweede Kamer en met de minister van Verkeer en Waterstaat. Hij hoopt dat als resultaat hiervan de Tweede Kamer de minister zal verzoeken een nationaal wandeloffensief op te stellen.

Als er ijs ligt, schaatsen onder: het landschap ligt voor je open, je kunt erdoor trekken, je bent er middenin. Alleen ligt er helaas maar zelden ijs. En zonder ijs is het Nederlandse landschap dicht, vaak afgesloten, grotendeels ontoegankelijk. Prikkeldraad, bedrijventerreinen, verdwenen spoorwegovergangen, nieuwe wegen, een opgeheven dijkpad. Wandelen: je loopt vast. Een ommetje, een paar uur, een paar dagen wandelen, het wordt steeds lastiger.

Wandelpaden vormden ons oudste wegennet. Dat moet in ere worden hersteld. Het land moet weer terug naar de wandelaar. In Engeland is in 2000 een wandelwet[1] aangenomen. Deze wet geeft de wandelaar in grote delen van het land een 'recht op overpad'. Ik pleit, hierop voortbordurend, voor een Nederlands 'recht op oeverpad': het recht om in Nederland langs het water te wandelen. Waar je kunt schaatsen als er ijs ligt, heb je alle andere dagen van het jaar het recht om te wandelen.

Verder moet er voor wandelaars een 'recht op oversteek' komen: als bij de aanleg van nieuwe infrastructuur een bestaand wandelpad wordt doorkruist, moeten wandelaars nog steeds kunnen oversteken. De kosten voor de bouw van een veilig kruispunt voor wandelaars moeten worden opgenomen in de projectkosten.
Wijnand Duyvendak

Verkeersbeleid gaat over auto's, treinen, en vliegtuigen. En de fiets, maar daar is dan ook heel hard voor geknokt. In de jaren tachtig konden de bestuurders er niet meer omheen: eigenlijk kende Nederland geen fietsbeleid. Verkeer en Waterstaat maakte het 'Masterplan Fiets', trok er vijftig miljoen gulden per jaar voor uit, stimuleerde gemeenten en provincies de fiets letterlijk en figuurlijk de ruimte te geven. Sindsdien is het aantal kilometers fietspad, het aantal fietsenstallingen, maar bijvoorbeeld ook de verkeersveiligheid van de fietsers fors toegenomen. Nu de wandelaar nog! Nederland heeft een Wandeloffensief nodig. Offensief, want de wandelaar dient de wandelpaden terug te krijgen. De wandelaar moet weer ruimte krijgen. Voor dit offensief doe ik de volgende voorstellen:

Eerste Nederlandse RijksWandelnota
De minister van Verkeer en Waterstaat is de initiatiefnemer voor een landelijk offensief om de wandelaar weer op weg te helpen, vergelijkbaar met de werkwijze die destijds is gekozen bij het 'Masterplan Fiets'. Hiertoe maakt de minister van Verkeer en Waterstaat - in samenspraak met de minister van LNV - de 'Eerste Nederlandse RijksWandelnota'. Hierin worden landelijke uitgangspunten geformuleerd. De uitvoering van het wandelbeleid komt primair bij provincies en gemeenten te liggen.

Recht op oeverpad
Het eerste uitgangspunt in de RijksWandelnota is een 'recht op oeverpad': langs alle waterwegen breder dan drie meter krijgt de wandelaar in principe het recht te wandelen. Dit betekent verplichte openstelling van de dijken van de waterschappen, van de paden langs de kanalen van rijkswaterstaat en van de schouwpaden langs bredere sloten en riviertjes op het boerenland. Particuliere grondeigenaren krijgen hiervoor financiële compensatie. EU-landbouwsubsidies mogen gebruikt worden voor plattelandsontwikkeling en kunnen hier zeer nuttig aan worden besteed. CDA, VVD en LPF zouden hun verzet hiertegen moeten staken.

Recht op oversteek
Tweede uitgangspunt is een 'recht op oversteek': als bij de aanleg van nieuwe infrastructuur een bestaand wandelpad wordt doorkruist, moeten wandelaars nog steeds kunnen oversteken. De kosten voor de bouw van een veilig kruispunt voor wandelaars moeten worden opgenomen in de projectkosten. Hetzelfde geldt voor het sluiten van bestaande spoorwegovergangen. Als een overweg wordt gesloten moet er in principe een alternatieve oversteekmogelijkheid komen.

Provincies lopen voorop
Provincies krijgen een belangrijke uitvoerende functie bij het Wandeloffensief. Zij krijgen de taak om een provinciaal wandelplan te maken. Hierin moet per provincie geinventariseerd worden waar bestaande wandelroutes in de knel komen door bijvoorbeeld barrierevorming en waar 'schakels' in routes ontbreken of dreigen te verdwijnen. Voor deze knelpunten moeten ze zoeken naar oplossingen. Provincies kunnen er bijvoorbeeld voor kiezen om ontbrekende schakels te verwerven en zo het wandelpad compleet te maken. Verder krijgen ze een taakstelling voor de realisatie van nieuwe wandelpaden, inclusief de nieuwe 'oeverpaden'.
Met betrekking tot het 'recht op oeverpad' krijgen provincies de taak om op kaarten (op papier en op internet) aan te geven waar de wandelaar gebruik kan maken van het recht op oeverpad en dit met markering ter plekke (bijvoorbeeld een bord bij de toegang tot een dijk) duidelijk te maken. Tevens stelt de provincie vast waar eventueel een uitzondering op deze regel gemaakt kan worden.
De LAW-routes moeten snel in provinciale streekplannen (en vervolgens gemeentelijke bestemmingsplannen) worden opgenomen.
Maatregelen uit het provinciale wandelplan kunnen betaald worden met de Brede Doel Uitkering (BDU) verkeer en vervoer die de provincies krijgen[2]. Ondubbelzinnig dient uitgesproken te worden dat de BDU ook voor wandelpaden bestemd is. Lopen moet gezien worden als een serieuze verkeersmodaliteit, die net als fietsen en autorijden aandacht verdiend.

De wandelaar in de verdrukking
Nederland kende een jaar of vijftig geleden nog een dicht net van wandelpaden. Door de ruilverkaveling van de grond zijn er honderden kilometers wandelpad verloren gegaan. Land werd herverdeeld en strakgetrokken. Wandelpaden verdwenen samen met bosschages, heggen en houtwallen. Eerst werden de wandelpaden nog niet echt gemist: op het platteland stapten de jongeren op de fiets en de brommer. Overal groeide het autoverkeer explosief. Er werd steeds minder gewandeld. Dat is (gelukkig) aan het veranderen. De behoefte aan recreatief wandelen is de laatste decennia snel gegroeid: er is meer vrije tijd, meer noodzaak tot bewegen (meer zittende beroepen) en meer behoefte om tot rust te komen. Bovendien zijn er meer gezonde ouderen met vrije tijd en meer mensen die in een verstedelijkte omgeving wonen en graag af en toe 'buiten' willen zijn.

Wandelmogelijkheden nemen af
Maar al groeit de behoefte om te wandelen, de mogelijkheden om te wandelen nemen af. Wandelpaden verdwijnen nog steeds. Soms met kilometerslange stukken tegelijk. Bijvoorbeeld wanneer een gemeente zandpaden en karrensporen opheft omdat ze het onderhoud te duur vindt, zoals in Borculo[3]. Maar nog vaker verdwijnt een wandelroute omdat er een onneembare barriere op de weg komt, zoals een snelweg, spoorlijn of bedrijventerrein.

Bijvoorbeeld in de Oostelijke Maasvallei het nieuwe tracé van de A73 tussen Venlo en Echt: over een lengte van 35 kilometer doorsnijdt deze snelweg maar liefst 71 bestaande bewandelbare wegen en paden. Als de weg klaar is, is er voor de wandelaar nog één min of meer geschikte oversteek per twee kilometer beschikbaar. Voor een automobilist is het geen probleem om enkele kilometers om te rijden naar een viaduct. Voor de wandelaar is dat het einde van een doorgaande wandelroute.

Er dreigt in dit gebied nog meer wandelplezier verloren te gaan, door de geplande aanleg van de A74, de N280 en de N293, waarop nog meer wegen dood komen te lopen. Nog afgezien van het feit dat wandelen in de buurt van snelwegen geen pretje is: het Pieterpad komt twee kilometer door een snelweglandschap te lopen en ook het Maas-Schwalm-Nettepad[4] krijgt overlast van de snelwegen. Bovendien dreigen er achttien spoorwegovergangen gesloten te worden op de spoorlijn Venlo-Echt. Venlo en Roermond kom je als wandelaar niet meer uit, zonder eerst de auto te nemen.

En dit is nog maar een voorbeeld van iets wat overal in het land gebeurt (zie kader 1 voor meer voorbeelden). Sluipenderwijs verdwijnt het eens dichte net van verkeersluwe weggetjes. Grote snelwegen blijven over en breiden uit, ten koste van de wandelaar. Aanleg van de Betuwelijn en de HSL-Zuid hebben voor veel nieuwe barrieres gezorgd. Het 'gewone' spoor breidt niet uit, maar hier zijn de laatste vier jaar wel bijna driehonderd overwegen gesloten, waaronder veel zand- en wandelpaden met voornamelijk recreatief gebruik. Dit is goedkoper voor ProRail, maar het is een ramp voor fietsers en vooral voor wandelaars. Een motie van GroenLinks[5], die in december 2003 werd aangenomen door de Tweede Kamer, vroeg de regering om spoorwegovergangen niet zomaar af te sluiten en te zoeken naar fiets- en wandelvriendelijke alternatieven. Een fiets- en wandelvriendelijk alternatief is bijvoorbeeld een klap- of draaihek, dat de overgang wel afsluit voor gemotoriseerd maar niet voor ongemotoriseerd verkeer. Hiermee kan de veiligheid worden verbeterd, zonder dat recreanten de dupe zijn. Immers, de meeste ongelukken gebeuren met gemotoriseerd verkeer. Ongevallen met fietsers en voetgangers vinden vaak plaats nabij een station en in een stad of woonkern en juist niet in recreatiegebieden en op rustige weggetjes.

Maar bijvoorbeeld in Steenwijk, Zwolle, Deventer, Hengelo en Vught ging het sluiten van juist voor wandelaars en fietsers belangrijke overwegen gewoon door. Eind oktober 2004 heeft minister Peijs opnieuw beloofd dat deze praktijk nu echt voorbij zal zijn.

(Snel)weg in de weg
Enkele voorbeelden van autowegen en spoorwegen die barrieres opwerpen voor (lange-afstands)wandelpaden:

· Het lange-afstandswandelpad Zuiderzeepad wordt geblokkeerd door sluiting van de spoorwegovergang in de Tintelersteeg. Dit is de laatste lange zandweg in de West-Veluwe, en de verbinding tussen landgoed Oldenaller ten noorden en de bos- en heideterreinen ten zuiden van de spoorlijn Amersfoort-Zwolle. Ook de NS-wandeltocht 'Oldenaller' en de Groen Halte Wandelroute 'Gelderse Vallei' komen hierdoor in de problemen. De routes moeten worden omgelegd.

· In Hengelo wordt een rustige overweg gesloten (Pruisische Veldweg) die juist enkele maanden geleden met automatische overwegbomen was beveiligd. Daarmee verdwijnt een 'ommetje' voor de naastgelegen woonwijk en moet een bewegwijzerde toeristische fietsroute worden omgeleid.

· Aanleg van de A50 leidt tussen Eindhoven en Oss tot halvering van het aantal kruisingen. Vooral kleine wegen en paden verdwijnen, de wegen die tevens op- en afrit voor de A50 zijn en belangrijke verbindingswegen tussen dorpen blijven over.

· Door de aanleg van de A4 in westelijk Noord-Brabant zullen LAW-routes ter plekke noodgedwongen een minder aantrekkelijke route moeten volgen.

· ProRail is bezig de spoorlijnen in de driehoek Tilburg-Boxtel-Den Bosch kruisingsvrij te maken. Het gebied zal hierdoor veel minder toegankelijk worden voor 'ommetjes' en recreatie.

· Het ontstaan van de nieuwe "transportcorridor" van HSL, A16 en bestaande spoorlijn (van Moerdijk tot de Belgische grens) zorgt voor een gevaarlijke kruising in het lange-afstandswandelpad Grenslandpad (dat de corridor nu moet oversteken over een groot, voor langzaam verkeer gevaarlijk kruispunt ten zuiden van Breda).

Nieuw railveiligheidsbeleid: verandert er iets?
In het nieuwe railveiligheidsbeleidplan[6], dat in november naar de Tweede Kamer is gestuurd, blijft het de vraag of er echt rekening wordt gehouden met wandelbelangen. In het railveiligheidsplan staat er dit over (p. 36): "Een onbeveiligde overgang verbeteren kan uit meer bestaan dan alleen opheffen. Met name ook de recreatieve functie kan hier een rol spelen. Door ProRail wordt nu landelijk overleg gevoerd met belangenorganisaties. In het overleg met de wegbeheerder kan deze informatie worden meegenomen."
en
"Aan de hand van een risicoanalyse of gebiedsgerichte aanpak dient bezien te worden of de overwegen voor het langzaam verkeer met een laag risicoprofiel, gehandhaafd kunnen blijven."
"We nemen het mee" dus. De eerste passage lijkt bovendien te suggereren dat alleen onbeveiligde overgangen op de nominatie staan om te worden opgeheven. Dat is niet het geval. Het gaat om hele baanvakken, bijvoorbeeld alle overgangen in de driehoek Tilburg-Boxtel-Den Bosch. (In hetzelfde railveiligheidsplan staat bovendien dat onbeveiligde overwegen in de meeste gevallen "niet openbaar" zijn, dus daar kunnen recreanten nu ook al geen gebruik van maken.)

Weinig nieuwe wandelpaden
Terwijl enerzijds bestaande wandelpaden in ras tempo verdwijnen, komen er anderzijds nauwelijks nieuwe wandelpaden bij. Een landelijke subsidieregeling[7] voor het aanleggen van wandelpaden over boerenland, leverde de afgelopen negen jaar maar 43 kilometer nieuw wandelpad op.
In 2010 moet het landelijke routenetwerk voor wandelaars gerealiseerd zijn. Het gaat hier om lange-afstandsroutes (LAW). 'Realiseren' betekent in dit geval niet dat er nieuwe wandelpaden bijkomen. Het gaat om het uitstippelen van een aantrekkelijke, veilige route over bestaande wegen en paden, zorgen voor bewegwijzering en routekaarten etc. De totale lengte van het landelijke wandelnetwerk is bijna gerealiseerd, maar een groot deel van de routes is op dit moment - volgens het verantwoordelijke ministerie van LNV - nog van "onvoldoende kwaliteit". Dat betekent dat er bijvoorbeeld onveilige situaties in voorkomen of dat er "minder belevingswaarde" is[8]. In de begroting van LNV is opgenomen dat in 2005 260 kilometer wandelpad in het landelijk routenetwerk op rijkskosten "een kwaliteitsimpuls" krijgt.

Het is de bedoeling dat provincies en gemeenten de LAW-routes vastleggen in streekplannen en bestemmingsplannen. Enkele provincies hebben hier een begin mee gemaakt. In de praktijk zijn de LAW-routes slecht beschermd, zoals wel blijkt uit de vele voorbeelden van LAW-routes die omgeleid moeten worden om barrieres van spoorlijnen en autowegen te vermijden.

Wandelrecht in Engeland en Wales
In 2000 is in Engeland en Wales, na decennialange strijd van de wandellobby, de "Countryside and Rights of Way Act" aangenomen. Deze wet geeft wandelaars het recht om vrij te wandelen in de bergen, over hoge boomloze terreinen, over de hei, door veenmoeras en over "gemeenschapsland" (in het Engels: 'mountain, moor, heath, down and common land'). In september jl. werden de eerste twee gebieden in Engeland - Lower North West" en "South East" - opengesteld, de komende maanden volgen er meer. Dit is een klinkende overwinning voor de sterk georganiseerde Engelse wandellobby en de vele Engelse wandelaars. De "Ramblers organisation" strijdt al sinds oprichting in 1935 voor dit recht. Overigens is niet alle grond die onder de definitie van "mountain, moor, heath and down" valt openbaar: er kunnen uitzonderingen worden gemaakt voor de bescherming van flora en fauna, voor historische sites, voor gevaarlijke plekken etc. De Countryside Agency (in Engeland) en de Countryside Council for Wales (in Wales) maken kaarten waarop de open gebieden precies zijn aangegeven.

--------------------------------------------------------------------------------

[1] Countryside and Rights of Way Act (CROW). Zie kader 2.
[2] Volgens de (nieuwe) Wet BDU verkeer en vervoer mogen provincies de uitkering, die ze op grond van deze wet krijgen besteden aan "maatregelen met betrekking tot het provinciaal verkeer- en vervoerbeleid" (artikel 6). "Verkeer- en vervoerbeleid" is gedefinieerd als "het samenstel van maatregelen gericht op aanleg, verbetering van de functionaliteit en op de instandhouding van het vervoer van personen en goederen, op exploitatie van openbaar en daarmee gelijkgesteld vervoer als bedoeld in de Wet personenvervoer 2000, op verkeersveiligheid en op de overige maatregelen gericht op beinvloeden van de keuze van een vervoersmodaliteit." (artikel 1).
[3] NRC Handelsblad 20 oktober 2004: "En weer verdwijnt een zandpad".
[4] Een lange-afstandswandelpad van 200 km tussen Venlo en Roermond, voor een deel over Duits grondgebied.
[5] Kamerstuknummer 29200 XII, nr. 93.
[6] "Veiligheid op de rails", Tweede kadernota voor de veiligheid van het railvervoer in Nederland, november 2004.
[7] Het gaat om de "Subsidieregeling netwerk landelijke wandelpaden". De regeling bestaat uit een eenmalige bijdrage voor een periode van 10 jaar in de vorm van een vast bedrag per strekkende meter wandelpad. Tevens wordt een bijdrage verstrekt voor het aanleggen van noodzakelijke voorzieningen (voetbrug etc.).
[8] Uit antwoord op schriftelijke vraag over de kwaliteit van routenetwerken, gesteld bij de begroting van het Ministerie van LNV over het jaar 2005.
23-11-2004

Aan Groen Links 2e Kamerfractie

We willen graag toelichten waarom we teleurgesteld zijn over de initiatiefnota Wandeloffensief van Groen Links.
De keuze en definitie van de problemen zijn een viertal open deuren waar al jarenlang binnen en buiten de wandelwereld over gesproken wordt, en waarover een groot aantal nota's bestaat. Het recreatief medegebruik van wateroevers, oversteekvoorzieningen voor wandelaars, provinciale wandelnetwerken en de kwaliteitsverbetering van het LAW-netwerk zijn uitgekauwde onderwerpen die absoluut niet representatief zijn voor de problematiek van verdwenen en afgesloten voetpaden in Nederland. Ik kan me voorstellen dat de nota bedoeld is als discussiestuk, maar het stuk veroorzaakt geen discussie als de belangrijkste problemen niet helder geformuleerd worden. Wat ontbreekt is bijvoorbeeld het (falende) juridische kader waardoor wandelvoorzieningen verdwijnen of toegankelijk zijn. Ook worden geen duidelijke juridische mogelijkheden of wettelijk kaders genoemd om wandelvoorzieningen te creëren. De belangrijkste juridische instrumenten om voetpaden te beschermen en toegankelijk te houden (Erfdienstbaarheden, Wegenwet, Pachtwet, Landinrichtingswet) worden niet genoemd. Andere belangrijke centrale wandelthema's ontbreken, zoals de openbaarheid en toegankelijkheid van de publieke ruimte, medewerking van boeren en landbouworganisaties, het belang van ongemarkeerde paden in de z.g. witte gebieden, routes in stadsranden, struinmogelijkheden in nieuwe natuurgebieden, nieuwe mogelijkheden in uiterwaarden enz. De notitie kiest alleen voor privaatrechtelijke oplossingen en laat de publiekrechtelijke kant liggen. Daarmee doet de nota geen recht aan het publiekrechtelijke kader van wandelvoorzieningen, die (hoewel de handhaving grotendeels faalt) nog steeds het belangrijkste kader biedt voor de rechtszekerheid van wandelaars. Ons bezwaar is dat het stuk vooral de problematiek en houding van het Wandelplatform weerspiegelt. Het resultaat is een boterzacht stuk waar je niets van kunt bakken. De belangen van de wandelaar komen nauwelijks aan bod. De winst in natuurlijk dat eindelijk het thema in de 2e Kamer komt en dat de discussie verbreed wordt. Maar we vragen ons af of de discussie in de Kamer goed van de grond komt op basis van zo'n zwak stuk.

Reageer!

Het belang van de wandelaar; over wetten en wandelaars: klik hier voor meer achtergrondinformatie
Om de vrijheid van de wandelaar: klik hier voor een pleidooi voor het struinen

- Doorgeven van knelpunten.
- U opgeven als informant of contactpersoon
- Organiseren van een themawandeling
- Bezoek aan een knelpunt
- Organiseren van een actie
- Het aangaan van een juridische procedure
- Actief worden als vrijwilliger