- tussen Zuid en Noord-Europa: tussen het Sudetengebergte en de grote Pools/Duitse laagvlakte.
Het Sudetengebergte (met als hoogste bergketen het Reuzengebergte) is geologisch zeer oud (ca. 500 miljoen jaar oud, nog in de tijd dat de continenten aan elkaar vastzaten). Het is gevormd tijdens de Hercynische plooiingen waarbij vooral graniet en gneis is afgezet. Het centrum ligt precies op de grens tussen graniet en gneis. De nog aanwezige warme (geneeskrachtige) bronnen in de streek getuigen nog van de nog steeds aanwezige vulkanische activiteit. Door sterke erosie door o.a. tropische zeeën is het gebergte verder afgevlakt (van ca. 5000 naar 1600 m.) en zijn tijdens ijstijden diepe dalen gevormd. Hierdoor liggen de mooiste mineraalgesteenten aan de oppervlakte.

- zwarte driehoek tussen drie industriegebieden
In de communistische tijd werd het gebied bij elke windrichting bevuild met zure regen, uit drie omringende mijnbouwgebieden, vanuit het westen (Dresden), het oosten (Silezië) en het zuiden (Tsjechië). Door de massale bossterfte stond het gebied bekend als ‘de zwarte driehoek’. Nu blijkt dat de aantasting ook positieve kanten heeft. De kaalslag veroorzaakt onverwachte biotopen en er ontstaan ook natuurlijke bossen.

- tussen natuurgebied en cultuurlandschap
Het centrum ligt tussen de uitgestrekte natuurgebieden van het Reuzengebergte/Isergebergte en een oud kleinschalig cultuurlandschap, waarvan de ontginningspatronen vanaf de 14^e eeuw nog vrijwel in tact zijn. Omdat de boeren vrijwel verdwenen zijn, zijn in het gebied alle stadia van verruiging zichtbaar sinds 1989. Doordat vrijwel geen kunstmest gebruikt is, ontstaan zeer bijzondere biotopen. Het gebied is zeer geschikt voor agrarische (ecologische) bedrijvigheid en daarom aantrekkelijk voor Nederlandse boeren om samen met Polen een bedrijf op te zetten. Natuurontwikkeling kan heel goed samengaan met agrarische bedrijvigheid, eco/agrotoerisme en bescherming van het cultureel erfgoed. En dat is dan ook de doelstelling van het Nemo-project in Polen.

- tussen heksen en geesten
Vanouds levert het landschap rond het Reuzengebergte een schat aan mythes en verhalen, met vooral de berggeest Rübezahl als symbool van de magische natuurkrachten in het Reuzengebergte. De berg bij het Nemo Centrum werd de Heksenberg genoemd, en nog steeds vinden onverklaarbare natuurverschijnselen plaats... Wat de geheimzinnige verhouding tussen Rübezahl en de heksen betreft, is weer een ander verhaal.(te vertellen bij volle maan).

- tussen natuur en cultuur
Al in de Romeinse tijd werd het gebergte beschouwd als de uiterste noordelijke grens van beschaafd Europa. Tot de 15^e eeuw was het Reuzengebergte een ondoordringbaar oerbos. Later was het gebied beroemd door de geneeskrachtige kruiden. Productiebossen voor de hoogovens hebben veel oorspronkelijke natuur vernietigd, en bleken extra kwetsbaar voor de zure regen. Ook het toerisme (wintersport) heeft veel schade toegebracht aan de natuur. Maar door het ruige klimaat en de grote verscheidenheid aan biotopen, blijkt de natuur toch sterker dan de cultuur te zijn.

- tussen West Europa en Slavisch Europa.
Het gebied ligt op de grens tussen Slavisch en west Europa en is wisselend bewoond door Polen, Sorben en Duitsers. Tot de 12^e eeuw werd het gebied door de Poolse Piasten geregeerd en later door (grotendeels Slavische) Boheemse vorsten. In de 13^e eeuw passeerden de verwoestende Mongoolse invasies, die hier afsloegen naar het zuiden en west Europa bespaarden van de ondergang. Vanaf de 14^e eeuw werd het gebied verder ontgonnen door Duitse migranten. Vanaf 1526 kwam het onder katholiek Oostenrijks-Habsburgs bewind, en in 1741 veroverden de protestante Pruisen o.l.v. Frederik de Grote het gebied. Na 1945 werd de streek deel van de nieuwe Poolse republiek, onder Russische bezetting.

- tussen Katholiek en Protestant
Tijdens de Reformatie vluchtten veel protestante Hussieten uit Bohemen naar het veilige Silezië. De Reformatie sloeg aan, Neder Silezië werd voor het grootste deel Luthers. De barokke Oostenrijkse Contra-reformatie kreeg wel weer de kerken terug, maar slaagde er niet in de protestante invloed terug te dringen. De 30 jarige Oorlog teisterde heel midden Europa, maar de streek rond Kopaniec (Seifershau) lag zo afgelegen, dat de oorlogen er niet doordrongen. Vanaf 1741 overheerste de Lutherse staatskerk. Nu is het gebied weer ouderwets Pools katholiek en raken de Lutherse kerken vervallen. Het Poolse katholicisme is uiterlijk Rooms-Katholiek, maar heeft een kern van Slavische devotie met de Zwarte Madonna en de paus als nationale heiligen.

- tussen Hitler en Stalin
Tot 1918 was Polen opgedeeld tussen Duitsland, Rusland en Oostenrijk. Na de ondergang van deze drie keizerrijken in 1918 verrees het nieuwe Polen van Pilsudski. Het Reuzengebergte was tot 1918 de grens tussen het Duitse en Oostenrijkse keizerrijk, en vanaf 1918 de grens tussen Duitsland en Tsjechië. In 1939 werd de 1^e Poolse republiek weer onder de voet gelopen door Duitsland en Rusland, die Polen het licht niet in de ogen gunden. Polen verdween van de kaart en werd systematisch verwoest. Zes miljoen Polen kwamen om het leven. In 1946 verscheen Polen weer terug op de kaart, al had Stalin besloten de grenzen naar het westen te verschuiven en Polen in te lijven als satellietstaat. In 1989 maakte Polen zich los van Rusland. Pas in 1991 werden de grenzen definitief door het westen erkend, en verdwenen langzaam de Poolse angsten dat Duitsland de gebieden in westen weer zou opeisen. Maar helemaal zeker zijn de Polen nog niet.

- tussen anti-Poolse sentimenten van oost en west
De eeuwenlange bezettingen van Polen door Duitsland en Rusland, de misdaden van Russen en Duitsers op Pools grondgebied en de propaganda die daar het gevolg van was, hebben geleid tot veel negatieve beeldvorming of juist een overdreven positief romantisch beeld van Polen. Vooral de negatieve vooroordelen blijken hardnekkiger, vergelijkbaar met die van het antisemitisme. Polen zijn echter niet beter of slechter dan de rest van Europa.

- tussen nieuwe en oude economie
Polen is lid van de EU en de NAVO. Heel Polen is gespleten door twee economische systemen: de EU-normen en de eigen traditionele economie. De breuk veroorzaakt rijkdom en grote armoede, ondernemerszin en apathie, opportunistische en extreem rechtse politieke partijen Het eigene van de Poolse cultuur (bijv. kleine boeren) heeft weinig weerstand tegen het snelle geld van de nieuwe economie en verdwijnt of duikt onder in het informele circuit. De streek van Nemoland heeft geen economische betekenis in de nieuwe economie, dus verpaupert het gebied zienderogen. Veel Polen zijn bang dat met de open grenzen het gebied overstroomd wordt door Duits kapitaal. Ongetwijfeld zal Silezië in de toekomst als nieuwe economische zone een belangrijke economische en politieke rol spelen in midden Europa., maar de vraag is of de Polen daarvan zullen profiteren.

- tussen de generaties
Vooral in de Poolse dorpen bestaat het unieke fenomeen dat in één huis 3 generaties samenwonen die ieder getekend en gevormd zijn door een ander deel van de geschiedenis: de oorlog, de volksverhuizingen, het communisme, het verzet eind jaren ‘80 en de moderne tijd. De breuklijnen van de geschiedenis zijn zichtbaar in èlke Poolse familie. Elke familie heeft slachtoffers gehad. In elke familie zijn de contrasten tussen oud en nieuw, tussen oma en de kleinkinderen dramatisch groot.

- tussen twee verdreven volkeren
De Duitse bewoners werden in 1946 verdreven. In hun plaats kwamen de op hun beurt verdreven Polen uit het toenmalige Oost-Polen (nu Oekraïne). Het ‘Riesengebirge’ roept bij de verdreven Duitsers heimwee naar het verloren land op; Jelenia Góra had Hirschberg moeten zijn! Maar ook de Polen hebben heimwee naar het verloren land; Jelenia Góra had Lwów moeten zijn! Zo is niets wat het had moeten zijn en was vroeger alles anders (en beter).

- tussen dromen en werkelijkheid
Omdat niets is wat het had moeten zijn en de mythes van het landschap hardnekkiger zijn dan de bewoners, trekt het gebied vanouds veel kunstenaars. Nog steeds zijn er veel kunstenaarskolonies en avant garde theaters. Hier komt een kenmerk van de Poolse literatuur aan de oppervlakte, nl. dat dromen vaak sterker zijn dan de werkelijkheid en op eigen kracht tot leven komen. Ook Nemo is hierdoor beïnvloed en probeert ook een droom(huis) tot leven te brengen. Tussen de breuklijnen gloort nieuw leven...

Met Nemo wandelen op breuklijnen
Witam! Welkom in het Poolse Nemo Centrum!
Kopaniec - Miedzylesie - 58-512 Stara Kamienica - Polen - email  - Internet www.nemoland.nl Informatie en reserveren: Nemo - Westerpark 2 - 1013 RR Amsterdam - tel/fax 020-6817013