Matraproject

In 2005 voerde Nemo in Polen een MATRA-project uit gericht op financiële steun voor 7 kleinschalige initiatieven van dorpsorganisaties uit de Poolse gemeente Stara Kamienica.
Het doel was het ontwikkelen van capaciteiten en potenties van bepaalde dorpen en dorporganisaties. De verschillende lokale projecten waren gericht op toerisme, activering van lokale gemeenschap, scholenuitwisseling, activiteiten voor probleemjongeren, onderzoeken, voetpaden en wandelroutes of op actie tegen mijnbouwplannen in Mała Kamienica.

Er waren 7 lokale projecten:
1. Nowa Kamienica – opknappen van gemeenschapsruimte, tentoonstelling over het verleden en het heden van de dorp
2. Rybnica – het oprichten van een vrouwenkoor
3. Stara Kamienica –  het opzetten van een sportvereniging
4. Barcinek – het bevorderen van fietstoerisme
5. Wojcieszyce – het opzetten van een schaakclub
6. Kopaniec – het organiseren van middeleeuwse spektakels
7. Międzylesie – het opzetten van een bezoekerscentrum

POOLSE DORPEN WILLEN OVERLEVEN

STEUN GEZOCHT VOOR PROJECTEN VAN LOKALE ORGANISATIES
UIT BEDREIGDE POOLSE DORPEN IN ISERGEBERGTE

Programma voor duurzame ontwikkeling

Namens de Poolse gemeente Stara Kamienica presenteert de Nederlandse vereniging Nemo een programma voor duurzame ontwikkeling, opgesteld door actieve dorpsorganisaties. Nemo wil de projecten van deze organisaties financieel en materieel ondersteunen. Het ondersteunen van dorpsorganisaties is een ‘bottom-up benadering’ om duurzame ontwikkeling in Polen vanaf de basis op gang te brengen. Het zijn de comités en bewonersgroepen in de dorpen die hun eigen toekomst in handen nemen en zich verzetten tegen de economische en politieke machten die hun bestaan bedreigen.
Deze organisaties hebben nauwelijks eigen middelen en lopen de reguliere subsidies voortdurend mis. Daarom wil Nemo de nodige fondsen werven voor een programma dat bestaat uit zeven lokale projecten die de dorpsorganisaties zelf opgezet hebben en uitvoeren.
Via de Matra-regeling subsidieert de Nederlandse overheid via de NCDO 20.000 euro, op voorwaarde dat Nemo ook 20.000 euro werft. Maar er is meer geld nodig en Nemo is ook op zoek naar Nederlandse en Duitse partner-organisaties voor uitwisseling en contact met de Poolse dorpsorganisaties.

Expositie en presentatie dorpsorganisaties

Nemo wil niet alleen fondsen werven, maar ook de streek, de problemen en mogelijkheden van Stara Kamienica bekender maken in Nederland. Het is de bedoeling om via een expositie het Matra-project te presenteren en de fondsenwerving te ondersteunen. Het verhaal van Stara Kamienica met haar problemen en mogelijkheden is representatief voor de kansen en bedreigingen van het Poolse platteland.
Daarom organiseert Nemo de expositie: NEEM NOU STARA KAMIENICA...
in de Boomsspijker Recht Boomssloot 52, Amsterdam-Nieuwmarktbuurt 1 - 23 april 2005; voorbezichtiging 14 - 31 maart 2005. Naar aanleiding van de expositie verschijnt een speciaal nummer van de Vrije Wandelaar over Stara Kamienica. De officiële opening is vrijdag 1 april met om 15 uur de opening en receptie, en om 20 uur een thema-avond met lezing, video/foto's en presentaties.

20.000 euro gezocht!

Om het programma van de dorpsorganisaties mogelijk te maken is 20.000 euro nodig. Nemo roept particulieren, organisaties, bedrijven en fondsen op om financieel bij te dragen en het Matra-project te laten slagen.  

Partnerorganisaties gezocht!

Niet alleen geld is belangrijk, ook praktische ondersteuning, uitwisseling en samenwerking van partnerorganisaties met lokale dorpsorganisaties. Nemo zoekt onderwijsinstellingen, bedrijven, overheden en lokale organisaties op het gebied van toerisme, hulpverlening, cultuur, sport/recreatie om de projecten in Stara Kamienica praktisch te ondersteunen.

Expositie over Stara Kamienica in Amsterdamse Nieuwmarkt
presentatie dorpsorganisaties, hun dorp en hun projecten

 Nemo wil niet alleen fondsen werven, maar ook de streek, de problemen en mogelijkheden van Stara Kamienica bekender maken in Nederland. Uiteraard is het de bedoeling om via de expositie ook het Matra-project te presenteren en fondsenwerving te ondersteunen. Het verhaal van Stara Kamienica met haar problemen en mogelijkheden is representatief voor de kansen en bedreigingen van het Poolse platteland. Daarom organiseert Nemo de expositie:

 Doel Matraproject

Nadat de aanvraag van Nemo voor een Matra-subsidie was toegekend gingen onder leiding van de gemeentelijke coördinator (en inspirator) Adam Spolnik in de zomer van 2004 zeven dorpsorganisaties voor het eerst in hun bestaan om de tafel te gaan zitten om concrete en haalbare projecten te ontwikkelen.
Als gemeenschappelijke doelen werden geformuleerd: 
1.         Het creëren van condities om de locale gemeenschap te activeren
2.         Het versterken van burgerinitiatieven door het ondersteunen van dorpsorganisaties
3.         Het creëren van werkgelegenheid en economische ontwikkeling.
4.         Het creëren van begrip en kennis op het gebied van lokale geschiedenis, tradities en ambachten.
5.         Het ontwikkelen van een aantrekkelijk toeristisch aanbod.

Projecten van dorpsorganisaties

De projecten van de verschillende dorpsorganisaties geven aan op welke wijze de verschillende dorpen zich willen ontwikkelen en welke capaciteiten en potenties aanwezig zijn. Uitgangspunt van het Matra-project en de aanvullende projecten is het ontwikkelen van die capaciteiten en potenties, en het versterken van de dorpsorganisaties. De verschillende lokale projecten zijn gericht op:

1.         het ontwikkelen van duurzaam toerisme (agrotoerisme, educatief toerisme en gezondheidstoerisme) door het organiseren van attracties, accommodaties en voorzieningen

2.         het motiveren, mobiliseren en activeren van de lokale gemeenschap door het bouwen van gemeenschapshuizen, het opzetten van evenementen, sportclubs, koren, exposities

3.         het organiseren van scholenuitwisseling en het organiseren van educatieve vakanties

4.         het organiseren van vakantie-arrangementen voor probleemjongeren in samenwerking met Poolse en buitenlandse hulpverleningsinstellingen

5.         het ontwikkelen van nieuwe vormen van agrarische bedrijvigheid via kennisoverdracht, stages, onderzoek en een proefboerderij

6.         het ontwikkelen van voetpaden en wandelroutes

7.         de lobby tegen de rampzalige mijnbouwplannen in Mala Kamienica

Wat is nodig?

1.         voorjaar 2005: het werven van 20.000 euro (het hele budget is 40.000 euro, 50% subsidie Matra-regeling) De dorpsorganisaties staan in de startblokken om de projecten uit te voeren. De start hangt af van de fondsenwerving van Nemo. Er is 20.000 euro nodig om de organisaties het vertrouwen te geven dat er toekomst is voor hun dorp, voor hun streek.

2.         voorjaar 2005: het zoeken van partnerorganisaties voor lokale dorpsorganisaties voor uitwisseling, contact en ondersteuning. Gezocht worden: een koor, sportclubs, een schaakclub, heemkunde-organisaties, een fietsorganisatie, scholen (basisscholen, voortgezet onderwijs, hogescholen en universiteiten), vrijwilligers, stagiaires (toerisme, landbouw/veeteelt, plattelandsontwikkeling)

3.         voor aanvullende projecten en uitbreiding van de bestaande projecten is in 2006 40.000 euro nodig. Voor het bezoekerscentrum is 50.000 euro meer nodig.  

Organisatiestructuur

De opzet en uitvoering van het programma wordt gecoördineerd door een vertegenwoordiger van de gemeente Stara Kamienica (Adam Spolnik). De lokale organisaties zijn zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van hun project. Nemo is verantwoordelijk voor de fondsenwerving in Nederland, de verantwoording aan NCDO over het Matra-project en het vinden van partnerorganisaties.
Nemo is een Nederlandse belangenorganisatie voor wandelaars. Opgericht in 1988 organiseert de vereniging wandelingen voor 1300 leden en komt zij op voor het behoud van voetpaden. In 1998 heeft Nemo in de Poolse gemeente Stara Kamienica een centrum opgezet voor duurzame ontwikkeling, gericht op het organiseren van vrijwilligerskampen, studiereizen, stages en uitwisselingsprojecten. De Poolse Fundacja Nemo coördineert deze activiteiten. Doel is het ontwikkelen van duurzaam toerisme als motor van lokale ontwikkeling. Meer informatie: www.nemoland.org

HET MATRA-PROJECT: DE LOKALE PROJECTEN UIT 7 DORPEN

 1. Nowa Kamienica
Het opknappen van een gemeenschapsruimte en het organiseren van een tentoonstelling over het verleden en het heden van Nowa Kamienica.
Onder supervisie van de dorpsraad is een groep van 15 jongeren uit Nowa Kamienica al sinds 2001 actief met het organiseren van activiteiten voor kinderen en jongeren. Om de bevolking meer te betrekken bij de rijke geschiedenis van het dorp en om toeristen te trekken willen de jongeren oude foto’s verzamelen en een expositie organiseren. Daarvoor wordt een oud gemeenschapshuis opgeknapt. De bedoeling is om daar feesten en evenementen voor de dorpsbewoners te organiseren.

2. Rybnica
Het oprichten van een vrouwenkoor
De 24 leden van de dorpsvrouwen-vereniging in Rybnica organiseren sinds 2003 bijeenkomsten voor vrouwen uit het dorp gericht op oude ambachten en gebruiken. Het plan is nu om een koor op te richten met een traditioneel en modern repertoire. Via de repetities, muziekworkshops en het maken van kostuums wil het koor zoveel mogelijk vrouwen bereiken om mee te doen. De concerten zijn bedoeld om in de regio op te treden en voor toeristen.

3. Stara Kamienica
Het opzetten van een sportvereniging
De sportclub LZS Stara Kamienica met 63 leden wil haar activiteiten uitbreiden met sportevenementen ‘s winters in de sporthal en het organiseren van een voetbalcompetitie buiten in de zomer. De sportclub is de enige sportvereniging in de gemeente. De meeste faciliteiten zijn onvoldoende en de club heeft geen geld om de voorzieningen op te knappen en de nodige sportattributen aan te kopen. De belangstelling van de jeugd is groot.

4. Barcinek
Het bevorderen van fietstoerisme
De dorpsvereniging ‘Ons Barcinek’ ligt op een kruispunt van toeristische fietsroutes, en wil daarom Barcinek tot pleisterplaats ontwikkelen voor fietstoeristen, door accommodatie aan te bieden, folders en fietskaarten te maken, educatieve en culturele evenementen te organiseren en het bouwen van een informatiecentrum met een servicepunt voor fietsers. Binnen het project werken allerlei dorpsorganisaties uit de streek samen.

5. Wojcieszyce
Het opzetten van een schaakclub
De dorpsvereniging ‘Vrienden van Wojcieszyce’ wil door het organiseren van een schaakcursussen en schaaktoernooien voor jongeren en ouderen het gemeenschapsleven een stimulans geven. Schaken is een ideaal middel omdat het erg populair is en mensen bindt.

6 Kopaniec
Het organiseren van middeleeuwse spektakels
De kunstenaarsvereniging Kopaniec wil de toeristen die Kopaniec passeren meer attracties bieden door het organiseren van middeleeuwse evenementen. Kopaniec biedt een aantrekkelijk decor voor dit soort evenementen. De middeleeuwse muren van Kopaniec zijn in heel Polen beroemd. De vereniging wil een serie middeleeuwse kostuums en wapens maken voor de shows, spektakelstukken opvoeren, wegwijzers en promotiemateriaal maken.

7 Miedzylesie
Het opzetten van een bezoekerscentrum
De Poolse Stichting Nemo wil in Miedzylesie een bezoekerscentrum opzetten als ontmoetingspunt, onderzoekscentrum, proefboerderij en activiteitencentrum voor lokale bewoners en toeristen. Het centrum organiseert vrijwilligerskampen, zomerscholen, workshops en stages voor Poolse en buitenlandse studenten. De Poolse Stichting Nemo staat los van de Nederlandse organisatie Nemo en is actief als dorpsorganisatie met projecten gericht op duurzame ontwikkeling.

ACHTERGRONDINFORMATIE OVER STARA KAMIENICA

 Inleiding
Hoewel het in veel opzichten goed gaat met Polen, worden de gebieden buiten de vitale economische zones getroffen door een economische en ecologische catastrofe. De gemeente Stara Kamienica is een goed voorbeeld. De opkomende vrije markt, de daaraan gekoppelde agrarische schaalvergroting en de verhoogde kwaliteitseisen heeft de traditionele kleinschalige agrarische bedrijvigheid in de streek vrijwel verdrongen en het gebied is economisch geïsoleerd geraakt. De belangrijkste werkgevers in het gebied (de agrarische staatsbedrijven, melkfabrieken, de grote vlasfabriek) gingen failliet en dit veroorzaakte grote werkloosheid (nu meer dan 30%).

De meeste landbouwgronden liggen braak, bedrijven houden er mee op en fabrieken staan leeg. Er is een grote werkloosheidsproblematiek en er zijn nauwelijks sociale voorzieningen om problemen op te vangen. Omdat lang de vrees bestond dat Duitsland het gebied weer zou opeisen, is er tot voorkort weinig geïnvesteerd in werkgelegenheid en (toeristische) infrastructuren.

Het grote toerisme concentreert zich rond enkele monumentale steden, het Reuzengebergte en de kuuroorden; van streek- of dorpstoerisme in de (vanouds) agrarische gebieden is nauwelijks sprake. De bijzondere cultuurhistorische en ecologische waarde van de streek, die met name voor het toerisme van groot belang is, krijgt niet de erkenning die ze verdient en raakt in verval. Het toch al broze gemeenschapsgevoel in de streek (na de gedwongen volksverhuizingen in 1946 en 45 jaar communisme), raakt verder verbrokkeld. Door de geografische en economische isolatie van het gebied en de groeiende invloed van het westen, wordt de oriëntatie op het buitenland zo sterk, dat de culturele eigenheid van de streek verdwijnt. Ook de toenemende verbossing, schadelijke bouwprojecten en oprukkende mijnbouw tasten die eigenheid aan. Daardoor raakt de streek zichtbaar in verval en er worden geen toeristische en andere streekeigen producten ontwikkeld, die voor nieuwe inkomsten kunnen zorgen en die het karakter van de streek kunnen beschermen. Ook lukt het de gemeente en lokale organisaties niet om EU-subsidies binnen te halen vanwege de enorme bureaucratie, de ingewikkelde regels en grote concurrentie.

Hoewel de Poolse overheid en de Europese Unie vinden dat duurzame ontwikkeling van het gebied een integrale aanpak moet hebben (sociale, ecologische en economische problemen moeten in onderlinge samenhang opgelost worden), zijn er in de regio onvoldoende instrumenten aanwezig om de gewenste ontwikkeling te sturen. Mogelijkheden voor scholing en praktijktraining (gericht op werkgelegenheid) ontbreken. Plaatselijke organisaties en overheden weten niet goed hoe zij ontwikkelingsmogelijkheden (expertise, subsidieregelingen e.d.) kunnen vinden en aanwenden. De kansen die de aansluiting bij de EU bieden, veroorzaken soms eerder fatalisme en passiviteit dan de noodzakelijke duurzame investeringen.

Kansen en mogelijkheden
Bijzondere aspecten van de streek die het gebied meer dan de moeite waard maken en kansrijk voor duurzame economische ontwikkeling in de toekomst:
1. De centrale ligging in Midden-Europa, tussen de grote steden Wroclaw, Dresden en Praag, niet ver van Berlijn, en de strategische ligging in de grensregio Euroregio Neisse/Nysa.
2. De grote landschappelijke waarde (onaangetast waardevol cultuurlandschap, het ‘Toscane van Midden-Europa’) en de grote biodiversiteit vanwege de verruiging en de vele natuurparken (Reuzengebergte en drie lokale natuurparken). De natuurlijke gradiënten zijn uniek voor Europese begrippen.
3. De boeiende geschiedenis (schuivende grenzen, Pools/Boheems/Oostenrijks/Duits/Poolse geschiedenis) en de wijze waarop de geschiedenis zichtbaar is in de vele monumenten (met de grootste concentratie kastelen en paleizen in Europa), de inrichting van het landschap en de verhalen van de (ex)bewoners.
4. De grote toeristische potentie zowel intensief (kuuroorden, wintersport) als extensief (dorpstoerisme, agro/ecotoerisme).
5. De grote economische potentie voor de ontwikkeling van hoogwaardige streekproducten en ecologische land/tuinbouw(producten).
6. Er is een groeiend aantal initiatieven van lokale ondernemers, NGO’s, scholen en overheden met visie en begrip voor de omgeving. Veel Polen zoeken daarbij samenwerking en uitwisseling. Voor buitenlanders is het zeer aantrekkelijk te investeren in Polen.
7. Contact en vriendschap tussen West Europa en Midden Europa bieden in het kader van de uitgebreide EU veel nieuwe kansen en mogelijkheden. Polen ligt in het hart van Europa en is een brug tussen oost- en west Europa.